In Pearl was Antonio Vivaldi de grote naam in het door Combattimento gespeelde repertoire. In deze nieuwe productie is hij er nog net bij, in een kort maar karakteristiek Andante uit een operasinfonie en twee delen uit zijn wervelende Concerto alla rustica.
Maar de muzikale held van Scala is ditmaal een veel onbekendere componist, Henrico Albicastro. Het is een raadsel waar hij vandaan kwam, maar hij werd ongetwijfeld als Johann Heinrich Weissenburg ergens in Zuidduitsland of in Zwitserland geboren. Als Johannes Hendrik Weysenberg duikt hij in 1686 in de Noordelijke Nederlanden op.
Hij verruilde de strijkstok voor de degen en werd officier in het Nederlandse staatsleger.
Hij publiceerde aanvankelijk onder zijn oorspronkelijk naam, maar vanaf 1701 als Henrico Albicastro – ongetwijfeld omdat zijn Amsterdamse uitgever Estienne Roger zich steeds meer beperkte tot Italiaanse componisten. Getuige zijn vele vioolsonates en triosonates moet hij een virtuoos violist geweest zijn, en bovendien een groot liefhebber van Italiaanse strijkersmuziek. Maar na niet minder dan negen opusnummers, gepubliceerd in slechts zes jaar tijd, verruilde hij de strijkstok voor de degen en werd officier in het Nederlandse staatsleger, waar we hem tot en met 1730 kunnen volgen. Componeren deed hij toen kennelijk helemaal niet meer.
Het is allemaal wat minder gestroomlijnd dan bijvoorbeeld Corelli, maar daardoor des te spannender en origineler.
Onder zijn muziek neemt het zevende opus uit 1704 een aparte plaats in. Het bevat twaalf concerti voor vierstemmig strijkersensemble. In Scala spelen we uit deze verzameling maar liefst tien delen, waaronder het complete Concerto I in F-groot. We horen hier een componist die sterk onder invloed van de nieuwste Italiaanse muziek van rond 1700 staat, maar tegelijkertijd heel eigen trekjes vertoont. Het is allemaal wat minder gestroomlijnd dan bijvoorbeeld de muziek Corelli – dé Italiaanse naam uit die tijd – maar daardoor des te spannender en origineler.
Over originaliteit gesproken: je kunt in de achttiende eeuw nauwelijks iets originelers vinden dan de clavecimbelsonates van Domenico Scarlatti. Een Engelse bewonderaar, de organist en componist Charles Avison, smeedde een aantal van deze stukken in 1743 om tot strijkersconcertjes. In deze vindingrijke bewerkingen, waarin een solo- rol voor de eerste viool is weggelegd, heeft de muziek niets van zijn originele frisheid en Italiaans vuur verloren.
Handels opera’s behoren tot de muzikale toppen van de achttiende eeuw.
Ooit ging Scarlatti een muzikale wedstrijd aan met Georg Friedrich Handel, toen deze laatste Italië in de jaren 1706-1710 versteld liet staan met zijn compositiekunst in een virtuoze Italiaanse stijl. Geen enkele Italiaan evenaarde hem hierin, en Handels opera’s (alle op Italiaanse tekst) behoren tot de muzikale toppen van de achttiende eeuw. Waarom dat zo is horen we in het weergaloze duet uit de opera Giulio Cesare uit 1724. Lange tijd gold de sacrale cantate Il Pianto di Maria als een van de belangrijkste werken van Handel uit zijn jonge jaren in Italië, wat wel iets zegt over de kwaliteit. Maar het bleek uiteindelijk toch van een Italiaan te zijn: de werkelijke auteur is de Venetiaanse operacomponist Giovanni Battista Ferrandini, die dit hoogst expressieve stuk in 1739 schreef.
Pieter Dirksen
